Hoe vrij denk jij?

In onze digitale wereld wordt het steeds moeilijker om écht en nepnieuws van elkaar te onderscheiden. Internetcriminelen, maar ook verveelde computerwizards, maken soms misleidende boodschappen die massaal gedeeld en razendsnel verspreid worden. Zelfs voor foto’s en filmpjes is er geen eenvoudige manier om echt en vals van elkaar te onderscheiden.

Uit onderzoek in opdracht van de Europese Commissie blijkt dat X (8,7%) en Facebook (7,8%) de meeste accounts tellen die actief desinformatie verspreiden. Voor Instagram (5,2%) en TikTok (5,5%) liggen deze percentages lager.

Zes op de tien jongeren kunnen geen nepnieuws herkennen. Zeven op de tien Vlaamse jongeren geven aan nieuws te begrijpen, maar slechts 20 procent slaagt voor een kennistest over het nieuws. Een studie uit 2018 toonde ook aan dat nepnieuws zes keer vaker gedeeld wordt en veel meer mensen bereikt dan echt nieuws.

Vervalste beelden en nieuws zijn politiek een belangrijk instrument om mensen tegen elkaar op te zetten. Al geruime tijd wordt er meer en meer gedaan om de verspreiding van fake news tegen te gaan. Maar soms lijkt de namaak zo levensecht dat het bijna onmogelijk is om foutjes op te merken. Het enige wat je dan kan doen, is verder opzoekwerk.

Sta je versteld van een nieuwe onthulling? Ga dan eerst na op betrouwbare nieuwssites hoe de vork echt aan de steel zit. En als je op sociale media een verdachte video ziet, aarzel niet om dit te rapporteren zodat de moderators de echtheid ervan kunnen controleren.

Zie ook factcheck.vlaanderen.

Het klimaat is een soort gemiddelde van het weer over een langere periode. Klimaatverandering wijst er dus op dat het gemiddeld kouder, warmer, natter of droger zal worden. Sinds het bestaan van de aarde waren er al veel klimaatveranderingen. Het is dus een natuurlijk fenomeen.

Maar zo goed als alle wetenschappers zijn het erover eens dat de mens de afgelopen eeuwen een grote invloed heeft uitgeoefend op het klimaat. Onder meer door een hogere uitstoot van broeikasgassen die een soort onzichtbaar plafond vormen. Omdat er steeds meer gas wordt uitgestoten (CO2 dat via vooral verbranding van fossiele brandstoffen vrijkomt, maakt 80% uit van de broeikasgassen) wordt dit plafond steeds dikker en blijft er dus steeds meer warmte hangen.

Klimaatverandering leidt ertoe dat heel wat plekken onleefbaar worden voor mens en natuur. Zo zinken er in de Stille Oceaan kleine eilanden weg doordat de zeespiegel stijgt door het smelten van grote stukken ijs op de polen.

Ook België blijft niet gespaard. Het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) noteert sinds 1890 een stijging van de gemiddelde jaartemperatuur met 1,9°C, met een duidelijke versnelling sinds 1954. In Ukkel was de gemiddelde jaartemperatuur voor 2020 en 2022 zelfs 2,3°C hoger dan het gemiddelde voor de periode 1961-1990. Als we niet snel ingrijpen zullen we te maken krijgen met steeds meer en hevigere hittegolven en vormt de stijgende zeespiegel een bedreiging voor onze kust.

Een oplossing hiervoor is het terugdringen van de uitstoot van CO2. Dit kan gaan van efficiëntere technologie om te verwarmen tot meer bomen planten (bomen slaan CO2 op). Ook de Verenigde Staten (traditioneel een zeer grote uitstoter van broeikasgassen) wil de uitstoot van CO2 tegen 2030 met 40 procent verminderen.

Zie ook klimaat.be/in-belgie/klimaat-en-uitstoot/waarmeningen.

Iedereen is vrij te denken, zeggen, schrijven en lezen wat hij wil, ook al ervaren anderen dat als schokkend of kwetsend. Maar eens je jouw gedachten uit, kan je niet verwachten dat anderen deze zomaar aanvaarden. Ook zij mogen reageren om jouw idee te steunen, maar evengoed om je tegen te spreken. De vrijheid om te zeggen wat je wilt, is niet gelijk aan geen kritiek dulden.

En er zijn ook grenzen aan de vrije meningsuiting. Meer zelfs, soms is wat je zegt of doet strafbaar en kan een rechter je hiervoor veroordelen. Niemand wil uitgescholden of uitgesloten worden omdat men een bepaalde afkomst, geslacht of geloof heeft. Daarom mag je niet doelbewust aanzetten tot discriminatie, haat en geweld tegen anderen of ideeën verspreiden over rassenhaat.

Je mag ook niet zomaar eender wat over iemand zeggen. De rechter kan je namelijk bestraffen voor laster. Je mag niet met kwade bedoelingen iemand iets verwijten zonder dat je daarvoor bewijs hebt.

Zie ook unia.be/nl/actiedomeinen/media-en-internet/internet/wat-zijn-haatboodschappen.

Een zwangerschap duurt in normale omstandigheden 37 tot 42 weken. Een foetus, zo noemt men een bevruchte eicel na ongeveer elf weken zwangerschap, heeft al die tijd nodig om bij de geboorte zelfstandig te kunnen functioneren. Pas na zes maand zwangerschap (24 weken) beschouwt men een foetus pas levensvatbaar, wanneer de organen voldoende ontwikkeld zijn zodat de foetus - mét medische hulp - kan overleven.

In België ligt de abortustermijn voor een vrijwillige zwangerschapsafbreking momenteel nog op 12 weken. In Nederland is dat 24 weken.

Het is een misverstand te denken dat er geen abortussen meer zouden plaatsvinden als we ze verbieden. In alle landen waar de toegang tot abortus moeilijk tot onmogelijk is, gebeuren ze toch. Vaak maakt men daarbij gebruik van levensgevaarlijke methodes. Sommigen drinken terpentine, chloor of water vermengd met dierlijke mest, anderen proberen bloedingen op te wekken door takjes, kleerhangers of kippenbotjes vaginaal in te brengen.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vinden er jaarlijks 25 miljoen onveilige abortussen plaats. Daarbij eindigen elk jaar zeven miljoen vrouwen en meisjes in het ziekenhuis met verwondingen, infecties of bloedingen. Meer dan 22.000 vrouwen en meisjes sterven jaarlijks aan complicaties. Onveilige abortussen zijn volgens de WHO dan ook de derde belangrijkste oorzaak van vrouwensterfte ter wereld en de oorzaak van nog eens vijf miljoen vermijdbare handicaps.

Iemand dwingen een ongewenste zwangerschap te voldragen, schendt ook het recht op lichamelijke zelfbeschikking.

Zie ook abortusendan.be.

Als politici voor de zoveelste keer vastzitten in een discussie, is het verleidelijk om te lonken naar een autoritaire leider die op zijn eentje moeilijke beslissingen neemt. De geschiedenis leert ons echter dat zo’n zogenaamde ‘sterke’ leider meestal niet zo’n fan is van democratie en het niet lang duurt vooraleer hij alle macht naar zich toetrekt.

Typisch aan een autoritaire en veelal populistische leider is dat hij voor elk probleem een makkelijke oplossing heeft. Dat is natuurlijk makkelijk als je geen rekening houdt met anderen en de mensenrechten niet zo belangrijk vindt. De meeste van die makkelijke oplossingen zijn uiteindelijk maar slogans; loze beloftes die men nooit kan vervullen. Tenzij men kiest voor een staatsgreep en onze rechten en vrijheden opzijzet.

Helaas heeft een autoritaire leider niet altijd een meerderheid nodig om aan de macht te komen. Hitlers nazipartij won de verkiezingen met 34% van de stemmen en kreeg, na lang aandringen, de kans om in de regering te zitten. Een jaar later ruimde hij zijn politieke tegenstanders weg en vestigde hij de dictatuur in Duitsland.

Zie ook onze artikels over democratie.

Een minderheid van de samenlevingsvormen bestaat nog uit het 'klassieke gezin'. In 2023 maken gehuwde koppels met kinderen slechts 18,3% van alle samenlevingsvormen uit. Alleenwonenden zijn vandaag de grootste groep en klokken af op 35,9%.

Vroeger werd het gezin godsdienstig gedefinieerd als een monogame relatie binnen een huwelijk tussen een man en een vrouw. Kinderen verwekken en opvoeden was de voornaamste taak. Het werd zelfs gezien als de wil van "God". In de 21ste eeuw laat het gezin zich echter niet meer beperken door geslacht, kinderen of rituelen zoals een huwelijk.

Een minderheid van de samenlevingsvormen bestaat nog uit het 'klassieke gezin'. Het gaat dan over gehuwde koppels met één of meer inwonende kinderen. Statbel berekent dat zij in 2023 slechts 18,3% van alle samenlevingsvormen uitmaken. Tel je daar de niet-gehuwde koppels met kinderen bij dan zit je aan 26,5%. De alleenwonenden zijn vandaag de grootste groep en klokken af op 35,9%.

Waarom zijn alleenwonende de grootste groep? De levensverwachting ligt vandaag hoger dan vroeger. Bovendien is de drang groot om langer zelfstandig te leven en blijven ook ouderen die hun partner overleven langer alleen wonen. Ook de toegenomen emancipatie speelt een rol. Mensen blijven soms bewust single. We zien ook meer echtscheidingen en aflopende relaties, wat leidt tot meer alleenwonenden.

Zie ook de cijfers van Statbel.

Gender en geslacht zijn niet hetzelfde. Je geslacht wordt gevormd door geslachtskenmerken zoals je hormonen, chromosomen, in- en uitwendige geslachtsdelen (penis, vagina, baarmoeder enz.). Er zijn ook mensen die voor hun geslacht niet volledig binnen het hokje man-vrouw passen. Intersekse personen bijvoorbeeld worden geboren met zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken.

Genderidentiteit gaat over wie je bent. Voel je je vrouw, man of non-binair? Is het altijd hetzelfde of verandert dit zo nu en dan? Gender omvat identiteiten als transgender, non-binair en genderqueer, genderfluïde, agender en cisgender.

Het onderscheiden van meerdere genders is geen nieuw fenomeen. Doorheen de geschiedenis, en over heel de wereld, zijn er culturen die meer genderidentiteiten erkennen dan man en vrouw. Voorbeelden zijn de Māhū in de cultuur van oorspronkelijke Hawaïaanse bevolking of de hijras in Zuid-Azië.

Zie ook cavaria.be/genderkoek.

Let altijd op met het gebruik van cijfers. Door ze uit hun context te halen of verkeerd te interpreteren, kan je tot verkeerde conclusies komen en mensen onbedoeld kwetsen. Deze cijfers gaan bijvoorbeeld over herkomst en nationaliteit, maar ze zeggen ons niets over migratie.

De studie gaat over wie er allemaal in België is. 12,8% van wie in België woont en leeft heeft niet de Belgische nationaliteit en 20,6% van de Belgen heeft een buitenlandse achtergrond. Onder die laatste groep valt bijvoorbeeld ook een Italiaan die Belg is geworden, een Belg met één Marokkaanse ouder of een Belg met twee Franse ouders. Het grootste vreemde herkomstland voor Vlaanderen is Nederland.

Achter deze cijfers zitten mensen van vlees en bloed waarvan we velen als op en top Belg beschouwen. Denk maar aan Vincent Kompany, Laura Tesoro en Alex Agnew. Zij maken ook deel uit van die 30%.

Zie ook de cijfers van Statbel.

Het Belgisch gevangenissysteem is aan hervorming toe. De gevangenissen zitten overvol, meer dan de helft van de mensen begaan na het vrijkomen opnieuw een misdrijf (recidive). België werd al verschillende keren veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wegens schendingen van de mensenrechten door de overvolle gevangenissen.

Het beroven van iemands vrijheid is een ingrijpende straf, dat een grote impact heeft op het mens-zijn. Een straf moet niet alleen rechtvaardigheid bieden aan slachtoffers maar ook van de gevangene een betere burger maken voor wanneer die weer vrijkomt.

Bijna zestig procent van de mensen die een straf hebben uitgezeten, belanden opnieuw in de misdaad. In een land als Noorwegen waar meer wordt ingezet op alternatieve straffen, ligt dat een pak lager (op 20 procent). Het kan dus anders. Het is de taak van de overheid en de gemeenschap om de ex-gevangene te begeleiden om opnieuw te kunnen deelnemen aan de samenleving.

Zie ook huizenontour.be.

Om een regering te vormen heb je de steun van meer dan 50% van het parlement nodig. Partijen zoeken altijd naar partners waar ze gelijke standpunten mee delen om samen een regering te vormen. Dat maakt het ook makkelijker om te besturen want dan is er minder discussie.

In België hebben alle burgers het recht om een partij op te richten. De vrijheid van meningsuiting beschermt ook zij die extreme standpunten verkondigen. Het is dus perfect mogelijk om een rechts- of links-extremistische, een religieus fundamentalistische of een andere extreme partij op te richten en daarmee een goed verkiezingsresultaat te behalen.

Om de democratie en de vrije samenleving te beschermen, mag men wel extreme partijen die tegen democratie of mensenrechten zijn, uitsluiten uit het bestuur door met andere partijen een meerderheid te vormen.

Zie ook onze artikels over democratie.